Tekstil je nešto što nas u potpunosti okružuje i čini sastavni deo naših života a da toga nismo ni svesni. Svako veče se ušuškavamo u posteljinu i prekrivače da bi se jutrom uvukli u papuče ili kućnu haljinu.
Umivamo se pomoću platnene rukavice i potom brišemo peškirom. Zatim navlačimo odeću, obuvamo se i krećemo u dan.
Tokom dana sedimo na stolicama ili kaučevima presvučenim mebl štofom ili drugom vrstom tkanine, a dok se vozimo ni ne razmišljamo kako gume na našim motornim vozilima imaju tekstilno ojačanje.
Ovo su sve primeri koji nam govore o tome koliko tekstil igra značajnu ulogu u našim svakodnevnim aktivnostima i samim tim u našim životima.
Takođe, ovi primeri ilustruju šta sve moraju da uzmu u obzir i na koji način dizajneri tekstila donose odluke koje se tiču završnog proizvoda. Jer, dizajn koji za određenu tkaninu osmisli dizajner umnogome utiče na i doprinosi osobinama završnog proizvoda od tkanine, utiče na njegovu izdržljivost, vek trajanja i atraktivnost.
Tekstil je jedna od najstarijih čovekovih kreacija koja je od svojih prvih dana do danas imala bezbroj primena i namena. U evoluciji tekstila bitan činilac bio je i njegov diajn.
Dizajn tekstila podrazumeva razumevanje materijala i samog načina pravljenja određenog tekstila kako bi se rešio neki dizajnerski zadatak ili problem. Proces dizajniranja podrazumeva poznavanje tradicionalnih tehnika izrade tekstila ali i moderne metode široke proizvodnje.
Može se reći da je život modernog tekstila počeo sa industrijskom revolucijom i tehnološkim usavršavanjem mašine za obradu pamuka, razboja i tehnikama i tehnologijama štampanja. Ali proći će generacije pre komercijalizacije dizajna i njegovog uspona polovinom XX veka.
Sa svojom ogromnom energijom i entuzijazmom, posleratni dizajn je pridao ogroman značaj tkaninama i materijalima koji su bili arhitektonični, pristupačni i živih boja ali nikako dekorativni na sentimentalan način.
Razvoju dizajna doprinele su skandinavske zemlje – Švedska i Finska – koje su bile žarište modernizma i jarko obojenih tkanina, ali i inženjerstvo i naučna dostignuća ratnih godina koja su se u mirnodopskom periodu preorijentisala na razvoj i dizajn proizvoda za široku potrošnju.
Evropski modernizam oberučke je prihvaćen i u Sjedinjenim Američkim Državama gde je vladao posleratni bum. Tako je dizajn tekstila u posleratnom periodu postao spoj elegantnog geometrizma i mašinski izrađenog platna.
Ali najvažnija novina u dizajnu modernog tekstila dolazi ne od sadržaja ili oblika već od upotrebe koju tekstil doživljava u ovom periodu. Tkanine su korišćene da daju oblik ”otvorenom planu” životnog i radnog prostora, zatim kao zastori ili zavese za prozore i otvore ili da dodaju živost i toplinu modernim enterijerima od betona ili kamena.
Posebno je važna bila uloga tekstila kao zastora za velike prozorske površine, praktično przorska platna, koje su u modernoj arhitekturi veoma često korišćenje i tokom 70tih godina prošlog veka postale sveprisutne.
Dizajn tekstila je kreiranje i dizajniranje šara i struktura za pletene, tkane i ostale vrste tkanina. U današnje vreme dizajnerske i modne kuće su poznate po prepoznatljivim, dizajnerskim šarama koje se mogu naći na različitim predmetima, od odevnih predmeta, preko predmeta za opremanja kuće ili presvlačenje nameštaja.
Jedna od ovih dizajnerskih kuća je i Marimekko čiji je dizajn, pogotovo cvetna šara pod nazivom ”Unikko” širom sveta poznat, i nalazi se na mnogim elementima – od odevnih predmeta, preko nesesera i zavesa do mebl štofova.
Marimekko je finska kompanija koja je načinila svoje prve korake usvet mode i dizajna 1951. godine i od tada znatno promenila i uticala na vizuelni pejzaž dizajna. Marimekko je nastao u Finskoj, gde i danas ima sedište, u Helsinkiju, međutim ubrzo su osnovane podružnice na severnoameričkom kontinentu, u SAD-u i Kanadi.
Danas je ovo svetski poznata firma prepoznatljiva po tkaninama živopisnih boja i dezena i jednostavnog stila koje se koriste kako u proizvodnji ženskih odevnih predmeta tako i u proizvodnji predmeta za kuću i nameštaja.
Dizajniranje tekstila uključuje kreiranje šara i dezena pomoću boja ili različitih struktura i tekstura koje se kasnije koriste za proizvodnju tkanina za odeću, tkanine za domaćinstvo (kao što su zavese, peškiri, posteljina) i dekorativnih tekstila kao što su tepisi i tapiserije.
Sama delatnost prati stvaranje tekstila od dizajna šare preko nadgledanja procesa proizvodnje do stvaranja finalnog proizvoda. Niti, predivo i završni potezi ili premazi i boje su ključni elementi koji se uzimaju u obzir prilikom dizajna i izrade tekstila.
Dizajneri tekstila koriste kompjuterske programe ili slikaju ili crtaju rukom da bi zabeležili svoje ideje. Pritom dizajneri moraju, pored svog znanja o materijalima, vlaknima, predivima i bojama, biti svesni tehničkih aspekata proizvodnje kao i cene ulaznih komponenti i krajnjeg proizvoda.
Nekada luksuz, danas deo naše svakodnevice, tekstil je tokom istorije prevalio dug put. Danas se tekstil još uvek razvija, posebno zahvaljujući novim tehničkim i tehnološkim napredovanjima nauke i industrije.
Ove nove tehnologije prvo imaju praktičnu upotrebu u industrijama kao što su avio industrija i svemirska istraživanja, da bi zatim našle svoju primenu i u svakodnevnom životu. Tako se, na primer, foto-sintetična vlakna, zahvaljujući dizajnerima počinju probijati i u svet enterijera. Međutim, nije sve u futurističkoj tehno-sintetici.
Poslednjih godina sve više dizajnera i proizvođača počinje da obraća pažnju na tradicionalne metode i prirodne, organske materijale, polako se vraćajući tekstilu kao zanatu.
Piše: Irma Talović, d.i.a.
